مکانیزم ماشه (یا اسنپ‌بک) یکی از بندهای کلیدی در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد است که توافق هسته‌ای ایران (برجام) را تأیید می‌کند. این مکانیزم به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد تا در صورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به‌صورت خودکار بازگردانده شوند.
چگونه مکانیزم ماشه عمل می‌کند؟
- اعلام نقض توافق:
- هر یک از طرف‌های برجام (ایران، ایالات متحده، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، و آلمان) اگر معتقد باشند که ایران تعهدات خود را در برجام نقض کرده است، می‌توانند این موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند.
- فرایند بررسی:
- کمیسیون مشترک فرصت دارد تا طی 15 روز این موضوع را بررسی کند و راه‌حلی ارائه دهد. این بازه زمانی می‌تواند با توافق طرف‌ها تمدید شود.
- ارجاع به شورای امنیت:
- اگر اختلاف حل نشود، کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.
- بازگشت خودکار تحریم‌ها:
- شورای امنیت 30 روز فرصت دارد تا درباره ادامه تعلیق تحریم‌ها رأی‌گیری کند.
- اگر در این مدت هیچ قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها تصویب نشود، همه تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه ایران به‌صورت خودکار بازمی‌گردند.
- نکته مهم این است که کشور شاکی می‌تواند هرگونه قطعنامه‌ای که مانع بازگشت تحریم‌ها شود را وتو کند، چرا که این کشورها دارای حق وتو هستند.
پیامدهای مکانیزم ماشه:
- بازگشت تحریم‌ها شامل تحریم‌های اقتصادی و نظامی است که پیش از برجام علیه ایران اعمال شده بودند.
- این مکانیزم یکی از ابزارهای مهم کشورهای غربی برای اعمال فشار بر ایران است و همواره مورد بحث و انتقاد بوده است.
کاربرد مکانیزم ماشه:
در سال 2020، ایالات متحده تلاش کرد تا این مکانیزم را فعال کند و تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند، اما با مخالفت بسیاری از اعضای شورای امنیت مواجه شد. دلیل مخالفت این بود که آمریکا پیشتر از برجام خارج شده بود و دیگر عضوی از این توافق به شمار نمی‌رفت.
این مکانیزم عملاً به‌عنوان یک اهرم فشار سیاسی و حقوقی در پرونده هسته‌ای ایران عمل می‌کند و نقش کلیدی در ساختار نظارتی برجام دارد.
